Meeqqat ima amerlatigisut kingunerluuteqarput

PTSD, imaluunniit kingunerluuteqareernermit uippakajaarneq, sakkutuunut sorsunnerup kingorna ajoqusernermik kingunerluuteqarsimasunut atassuserneqakkajuttarpoq. Taamaattumik itsaq naalliuut tamanna aamma "qaartiterinermit tupatsitaanertut" taaneqartarsimavoq.

Meeqqalli inuusuttullu qinngasaarneqartarnermit, angerlarsimaffimmi naalliutsitaanermit misigisanillu allanit naalliunnartunit misigisaqarsimanermit kingunerlutsitsisut, aamma PTSD-mik eqqugaasinnaapput.

Meeqqat atuartut akornanni PTSD qanoq atugaatiginersoq Danmarkimi misissuinerup nutaap siullermeerluni takutippaa. Taama allappoq Videnskab.dk.

Misissuinermi meeqqat 670.000-it misissuiffigineqartut akornanni 2,3 procentit — tassa meeqqat 15.636-t — PTSD-mik nappaateqartutut paasineqarput. Meeqqalli inuusuttullu akornanni eqqugaasartut 6 procentit pallillugit amerlassuseqarsinnaapput.

Ikittuinnaat paasineqarput

Meeqqat akornanni PTSD eqqartorneqartillugu, qallunaat misissuinerat ikittuinnaat paasineqarnerannik takussutissiivoq.

"Misissuinitsinni tamarmik paasineqannginneri qularutissaanngilaq. Kisitsisit ilumoortut amerlanerujussuupput," Mogens Christoffersen, Danmarkimi atugarissaarnermut tunngasunik ilisimatusarfimmi (VIVE-mi) ilisimatusartoq, misissuinermullu atuakkioqataasoq, oqarpoq.

"Meeqqat napparsimmavimmut attuumassuteqalersimasut akornannit kisitsisit taakku pissarsiaraavut, taamaattumillu paasineqassagunik napparsimaruluttariaqarput," ilisimatusartut misissuinermik allaaserinnittut ilaat Anne Thorup, Københavnip Universitetiani nakorsaatitigut ilisimatuussutsimi professoriusoq, oqarpoq.

Aammattaaq meeqqat inuusuttullu tarnikkut nappaatillit nakorsiartarfianni meeqqamik misissueqqissaartoqartillugu nappaammillu suussusersiniaasoqartillugu, tamatigut PTSD eqqarsaatigineqarneq ajorpoq, Anne Thorup, aamma Københavnimi Meeqqat Inuusuttullu Tarnimikkut Nappaatillit Napparsimmavissuanni nakorsaaneq, oqarpoq:

"Tarnikkut nappaatillit nakorsiartarfianni kingunerluutit eqqumaffigiuaannanngilavut, taamaattumillu ingammik meeraq allatigut ajornartorsiuteqartillugu — soorlu ADHD-mik autismemilluunniit, takkuitsuugaqarsimanissarput aarlerinaateqartorujussuuvoq."

Nunani allani, ingammik USA-mi, meeqqat inuusuttullu 6 procentit missaanniittut PTSD-rtut misissuinerit takutippaat.

Danmarkimi 6 procentit pallinneqarsimanissaat Mogens Christoffersenip »naatsorsuutiginngilaa«, nangillunili oqarpoq tamanna eqqorluartumik oqaatigiuminaattoq. 2008-mili Danmarkimi misissuinermi aamma taama missingerneqarpoq— 6 procentiusut.

Inuiaqatigiinnut ajornartorsiut annertooq

Meeqqat inuusuttullu PTSD-mik nappaatillit amerlassusii inuit amerlassusiinut sanilliullugit amerlanngillat, Sille Schandorph Løkkegaard, Syddansk Universitetimi meeqqat PTSD-annik ilisimatusartoq, oqarpoq.

"Ajornartorsiutaalli inuiaqatigiinnut ajornartorsiuterujussuanngorsinnaapput, piffissallu ingerlanerani inuiaqatigiit aningaasaqarneranut akisusinnaapput — ingammik piffissaq eqqorlugu eqqortumik iliuuseqarfigineqanngippata," oqarpoq nangillunilu:

"Meeqqat ukiuni pingasuni amerlanerusuniluunniit naleqquttumik ikiorneqaratik PTSD-qarpata, nappaat tamanna katsorsarneqarsinnaajunnaartoq ilisimatusarnikkut oqaatigineqassaaq, kingusinnerusukkullu atornerluisunngornermik, nakuusertarnermik pinerluttalernermillu kinguneqarsinnaavoq."

Sille Schandorph Løkkegaard misissuinermut nutaamut peqataasimanngilaq, suliassaqarfimmili kisitsisit nutaat saqqummiunneqarneri nuannaarutigaa.

Meerarpassuit eqqortumik ikiorneqarneq ajorput

Danmarkimi meeqqat PTSD-qartut ataatsimut isigalugu suliniutigineqarnerat naammanngitsoq, Sille Schandorph Løkkegaard isumaqarpoq.

Siullertut kikkut pisortani PTSD-rnermik misissuinermut akisussaanersut erseqqinngilaq.

Meeqqat namminneq nakorsaminnut peqqinnissaqarfilluunniit aqqutigalugu nakorsiartut, tarnikkut nappaatillit nakorsiartarfianni misissuiffigineqartarput, meeqqallu isumaginninnermut immikkoortortaqarfimmut attuumassutillit kommunimi misissuiffigineqartarlutik.

"Isumaqarpunga tamanna pillugu isummertussanik immikkut ilisimasalinnik ataatsimiititaliamik pilersitsisoqartariaqartoq," oqarpoq.

Aappaattut, meeqqat PTSD-qarnerannut misissuinermut katsorsaariaatsimullu peqqinnissaqarfimmi malittarisassaqanngilaq.

"Meerarpassuaqarpoq iluatsitsinerliortumik, erseqqinngitsumik aarlerinartumilluunniit inissisimalersunik, pisariaqartitaminnillu ikiorneqanngitsunik," Sille Schandorph Løkkegaard, Videnskab.dk-mut oqarpoq.